Πολλοί από εμάς τους ιδιοκτήτες κατοικιδίων συχνά καμαρώνουμε για το κατοικίδιό μας και να σκεφτόμαστε, ή να λέμε σε άλλους, πόσο έξυπνο είναι. Τι ισχύει στην πραγματικότητα;
Γενικά η εξυπνάδα είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό το οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούμε για να συγκρίνουμε, να προσδιορίσουμε, να καταλάβουμε καλύτερα την προσωπικότητα ενός άλλου πλάσματος. Κατα πόσο σωστό είναι όμως αυτό και τι ισχύει για την εξυπνάδα στους σκύλους; Είναι εννοιολογικά σωστό να χαρακτηρίζουμε ένα σκύλο πανέξυπνο ή χαζό;
Γενικά η εξυπνάδα είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό το οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούμε για να συγκρίνουμε, να προσδιορίσουμε, να καταλάβουμε καλύτερα την προσωπικότητα ενός άλλου πλάσματος. Κατα πόσο σωστό είναι όμως αυτό και τι ισχύει για την εξυπνάδα στους σκύλους; Είναι εννοιολογικά σωστό να χαρακτηρίζουμε ένα σκύλο πανέξυπνο ή χαζό;
Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί η έννοια της εξυπνάδας στο σκύλο. Ίσως η ικανότητα του σκύλου να μαθαίνει νέες εντολές να θεωρηθεί εξυπνάδα, ή αλλιώς νοημοσύνη. Ή, μπορεί η ικανότητά του να λύνει προβλήματα στο περιβάλλον του από μόνος του να θεωρηθεί σημάδι υψηλής νοημοσύνης. ¨Έγιναν, και γίνονται, έρευνες ώστε να προσδιοριστεί τι σημαίνει, τελικά, η εξυπνάδα στους σκύλους ενώ έχουν εκδοθεί άρθρα τα οποία, με βάση τα κριτήρια που κατέληξαν από τις έρευνες, έχουν καταλήξει σε λίστες με τις πιο έξυπνες ράτσες σκύλων.
Σε κάθε περίπτωση, ας αναλογιστούμε αν όντως αξίζει να χαρακτηρίζουμε ένα σκύλο από το πόσο έξυπνος είναι.
Κάθε είδος στον πλανήτη μας έχει κάποια βασικά χαρακτηριστικά. Τα αιλουροειδή χαρακτηρίζονται από την εκπληκτική ευλυγισία τους, την ταχύτητά τους, τις κυνηγετικές τους ικανότητες. Οι άγριες κατσίκες από την ικανότητά τους να σκαρφαλώνουν τους πιο απότομους γκρεμούς. Ο άνθρωπος, το πιο έξυπνο πλάσμα στον πλανήτη μας, χαρακτηρίζεται από τη νοημοσύνη του. Είναι, λοιπόν, φυσιολογικό για εμάς να ξεχωρίζουμε τα ζώα ανάλογα με το πόσο έξυπνα είναι. Η Jean Dolandson αναφέρεται σε αυτό το θέμα στο βιβλίο της “The Culture Clash” γράφοντας πως οι άνθρωποι έχουμε τη συνήθεια να χαρακτηρίζουμε τα πλάσματα γύρω μας με βάση τη νοημοσύνη τους και να τα διαχωρίζουμε με αυτό τον τρόπο. Για παράδειγμα, τα πειράματα σε ποντίκια δε φαίνεται να ενοχλούν πολύ κόσμο όσο θα ενοχλούσαν τα πειράματα σε δελφίνια, μιας και θεωρούμε τα δελφίνια έξυπνα πλάσματα ενώ τα ποντίκια περιορισμένης νοημοσύνης. Άλλο ένα παράδειγμα της μανίας μας να προσδίδουμε ανθρώπινα χαρακτηριστικά σε ζώα είναι οι ταινίες με πρωταγωνιστές ένα τέτοιο ζώο, ειδικά αυτές με σκύλους. Στις ταινίες ο σκύλος είναι συνήθως ένα τέρας νοημοσύνης που καταλαβαίνει τον κόσμο γύρω του τόσο καλά όσο ένας άνθρωπος και αντιδρά με παρόμοιους, ή ακόμα με αποτελεσματικότερους, τρόπους. Αυτό, φυσικά, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Αν προσπαθήσουμε να χαρακτηρίσουμε ένα σκύλο από την εξυπνάδα του, είναι σαν να προσπαθούμε να χαρακτηρίσουμε έναν άνθρωπο από την ικανότητά του να μένει κάτω από το νερό χωρίς να αναδύεται για να πάρει αναπνοή. Είναι κάτι που οι άνθρωποι μπορούμε να κάνουμε, κάποιοι από εμάς ιδιαίτερα καλά, αλλά δεν είναι το βασικό χαρακτηριστικό του είδους μας. Έτσι και η εξυπνάδα δεν είναι το βασικότερο χαρακτηριστικό ενός σκύλου.=
Ο σκύλος, ανάλογα με τη ράτσα, μπορεί να χαρακτηριστεί από άλλα βασικά, σημαντικά στοιχεία. Για παράδειγμα η ταχύτητά του, η ενέργεια που έχει να μάθει νέες εντολές και να παίξει, η δύναμή του, η ικανότητά του να επικοινωνεί με άλλα σκυλιά και ανθρώπους, το ύψος στο οποίο μπορεί να πηδήξει, η εμπιστοσύνη που δείχνει στον ιδιοκτήτη του, πόσο ευλύγιστος είναι, πόσο εύκολα βαριέται ή πόσο παιχνιδιάρης είναι, πόσο ανεπτυγμένα είναι τα ένστικτα άμυνας, κοινωνικότητας ή κυνηγιού του και πάρα πολλά ακόμα. Ίσως να ήταν πιο σωστό αν καμάρωνε κανείς για την ικανότητα του σκύλου του να τρέχει πολύ γρήγορα ή το πόσο πιστός είναι και δεν αντέχει ο ένας χωρίς τον άλλο. Άλλωστε αυτός είναι και ο λόγος που χαρακτηρίζεται ως καλύτερος φίλος του ανθρώπου και όχι η εξυπνάδα του!
Ας θυμόμαστε πως η εξυπνάδα στο σκύλο, όπως και στον άνθρωπο, μπορεί να καλλιεργηθεί. Ένας σκύλος, όπως και ένα παιδί, δε θα γίνει έξυπνος από μόνος του χωρίς τη βοήθεια ενός ικανού ατόμου που θα τον καθοδηγήσει σε κάθε βήμα. Η εκπαίδευση από νεαρή ηλικία, η επίλυση παζλ και διάφορων προβλημάτων, η κοινωνικοποίηση, όλα αυτά παίζουν ρόλο στο πόσο εύκολα ή δύσκολα θα μπορεί να μάθει εντολές αυτός ο σκύλος, πόσο γρήγορα και αποτελεσματικά θα μπορεί να λύνει προβλήματα από μόνος του.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως η εξυπνάδα ενός σκύλου , αν αυτή ορίζεται από το πόσο εύκολα μαθαίνει νέες εντολές και πως ανταποκρίνεται σε προβλήματα από μόνος του, βασίζεται πάρα πολύ στη ράτσα του. Για παράδειγμα ένα Μπόρντερ Κόλευ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εξυπνότερο από ένα Σιβηρικό Χάσκυ. Το Κόλευ είναι μία ράτσα που χρησιμοποιούν πολλοί βοσκοί για να ελέγξουν το κοπάδι τους. Ένα Κόλευ μπορεί να έρθει αντιμέτωπο με πολλά πρόβατα και να τα κατευθύνει στην επιθυμητή τοποθεσία, υπό τις οδηγίες του βοσκού, με ταχύτητα και ακρίβεια. Ένα τέτοιο σκυλί πρέπει και μπορεί να έχει την αστείρευτη ενέργεια και όρεξη για εκμάθηση πολλών εντολών ώστε να ανταποκριθεί σε αυτό το δύσκολο καθήκον. Το Σιβηρικό Χάσκυ είναι γεννημένο ώστε να έχει ταχύτητα, δύναμη για να τραβά έλκηθρα και την ικανότητα να αντέχει κάτω από δύσκολες συνθήκες. Στην περίπτωσή του δεν απαιτείται η εκμάθηση πάρα πολλών εντολών αλλά η δύναμη και η αντοχή. Σε αυτό το παράδειγμα η εξυπνάδα των σκύλων μετριέται με βάση την ικανότητά και την επιθυμία τους να μαθαίνουν και να ανταποκρίνονται σε νέες εντολές. Ας μη ξεχνάμε όμως πως αν αυτά τα δύο σκυλιά μπορούσαν να μιλήσουν, τότε το Κόλευ θα μας έλεγε “Πες μου τι να κάνω! Δείξε μου και άλλα! Τρελαίνομαι να μαθαίνω καινούρια πράγματα!” ενώ το Χάσκυ πιθανότατα θα μας έλεγε “Πάλι μάθημα θα μου κάνεις; Πάμε να τρέξουμε στο χιόνι μέχρι να πέσουμε κάτω από την κούραση!”.